Klokkenluiden met beleid
3 oktober 2007 Publicaties Voorlichting
Er is geen wettelijke regeling voor de klokkenluider en de Stichting van de Arbeid adviseerde op 6 oktober 2006 het kabinet dat ook niet in te voeren. We lezen regelmatig berichten in de media waarbij een klokkenluider aan het eind van het traject zijn baan verloren blijkt te hebben.
Hoe is dat nu mogelijk? En wat zijn de spelregels?
Gedragsregels van de Stichting van de Arbeid
In 2003 heeft de Stichting van de Arbeid gedragsregels opgesteld voor klokkenluiders onder naam “Verklaring inzake het omgaan met vermoedens van misstanden in ondernemingen”. Deze gedragscode is niet verplicht van toepassing,
maar de rechter zal er wel rekening mee houden. Er zijn nogal wat voorwaarden van toepassing, waardoor de bescherming van de werknemer ook weer beperkt is.
Deze voorwaarden zijn:
a. de misstand moet eerst intern tot op het hoogste niveau aanhangig worden gemaakt;
b. de werknemer moet op redelijke gronden er vanuit zijn gegaan dat de feiten waarop hij de misstand stoelt juist zijn;
c. met de bekendmaking moet een maatschappelijk belang gediend zijn;
d. de werknemer zal de externe bekendmaking op passende wijze doen;
e. het maatschappelijk belang van de externe bekendmaking is groter dan het belang van de werkgever bij geheimhouding.
Tenslotte voegt de Stichting van de Arbeid nog toe dat alleen de klokkenluider die te goeder trouw is wordt beschermd en dat de gedragscode niet geldt voor de werknemer die het niet eens is met het ondernemingsbeleid en al evenmin voor de werknemer die klachten van persoonlijke aard heeft.
De gedragscode geeft een uitvoerige omschrijving wat ze onder een misstand verstaan. Dat is een activiteit in en door de werkorganisatie wat een strafbaar feit, schending van andere regels, gevaar voor de volksgezondheid de veiligheid of het milieu, het bewust onjuist informeren van de overheid of de verspilling van overheidsgeld kan opleveren.
Geheimhouding
In alle arbeidsverhouding wordt op grond van goed werknemerschap verondersteld dat de werknemer loyaal moet zijn aan de onderneming en geen schade – bijvoorbeeld imagoschade – mag berokkenen. Dat beperkt de vrijheid van
meningsuiting in arbeidsverhoudingen al aanzienlijk.
De vrijheid van meningsuiting is zelfs een grondrecht. Dat grondrecht is in verdragen vastgelegd, bijvoorbeeld in art. 10 EVRM. Daar kan een beroep op worden gedaan. Maar in de rechtspraak over klokkenluiders zie je dat zelden een beroep op dat grondrecht gedaan wordt, waardoor de rechter niet eens aan toetsing toekomt.
Verder speelt soms geheimhouding mee. Dat kan opgenomen zijn in de arbeidsovereenkomst, maar ook in een specifieke situatie zijn opgelegd of zijn afgesproken. In de ogen van de rechter beperkt de van toepassing zijnde
geheimhouding het grondrecht van vrijheid van meningsuiting in nog verdergaande mate.
Klokkenluiden met beleid.
Wie dit overziet kan begrijpen dat het vaak niet goed afloopt met de klokkenluider. De valkuilen zijn immers legio. Toch willen we geen pleidooi voeren de hiervoor bedoelde misstanden maar te laten voortgaan. Wel is het raadzaam
voor de werknemer in een heel vroeg stadium een raadsman in te schakelen. Die kan hem helpen geen foute stappen te zetten en goedbedoelde en begrijpelijke emoties niet de overhand te laten krijgen.
mr. Bert Tol, oktober 2007
Bureau Arbeidsrecht 038-4535025 [email protected] www.berttol.nl
NB de gedragscode is te downloaden op www.stvda.nl publicatie 6/03
